Syndrom oszusta a kreatywność

Syndrom oszusta dotyka zarówno początkujących, jak i doświadczonych profesjonalistów. Choć często kojarzony jest z brakiem pewności siebie, jego wpływ sięga znacznie głębiej. W tym artykule przyjrzymy się, jak syndrom oszusta wpływa na kreatywność, co na ten temat mówią badania naukowe, oraz jak można sobie z nim radzić.

Czym jest syndrom oszusta?

Syndrom oszusta (ang. Impostor Syndrome) to zjawisko polegające na wewnętrznym przekonaniu, że nasze sukcesy są wynikiem przypadku, szczęścia lub manipulacji, a nie faktycznych kompetencji. Osoby dotknięte tym syndromem żyją w strachu, że zostaną „zdemaskowane” jako oszuści. Pojęcie to zostało po raz pierwszy opisane w 1978 roku przez psycholożki Pauline Clance i Suzanne Imes, które badały kobiety odnoszące sukcesy, ale cierpiące na chroniczne wątpliwości dotyczące własnych osiągnięć.

Według badań International Journal of Behavioral Science (2011), aż 70% ludzi doświadcza syndromu impostora przynajmniej raz w życiu.

Jak syndrom oszusta wpływa na kreatywność?

1. Strach przed oceną

Kreatywność wymaga eksperymentowania, podejmowania ryzyka i popełniania błędów. Osoby z syndromem oszusta unikają tych działań, bo boją się porażki i kompromitacji. W rezultacie ich pomysły zostają w sferze myśli i rzadko przechodzą do realizacji.

W eksperymencie opublikowanym w Personality and Individual Differences (2018) wykazano, że osoby z wyższym poziomem syndromu oszusta rzadziej prezentowały innowacyjne pomysły w grupie – mimo, że ich rozwiązania były oceniane jako wartościowe.

2. Perfekcjonizm

Osoby z syndromem oszusta często są perfekcjonistami – wierzą, że każde działanie musi być wykonane bezbłędnie. Wielokrotnie poprawiają swoje projekty, nie mogąc ich skończyć. To podejście utrudnia wejście w tzw. stan flow, czyli moment pełnego zaangażowania, który sprzyja kreatywności.

3. Zmniejszone poczucie sprawczości

Syndrom oszusta obniża poczucie własnej skuteczności, co przekłada się na mniejszą inicjatywę w generowaniu nowych pomysłów czy inicjowaniu projektów. Według badania firmy Miro (2021), 42% pracowników w środowiskach z dużym poziomem innowacji przyznaje się do doświadczenia syndromu impostora – mimo wysokich wyników w pracy.

Dlaczego to ważne?

Współczesne organizacje coraz częściej oczekują od pracowników postaw kreatywnych – nie tylko w działach innowacji, ale także w codziennym rozwiązywaniu problemów. Jeśli pracownik cierpi z powodu syndromu oszusta - unika zabierania głosu, ukrywa swoje pomysły i nie angażuje się w innowacje.

W zespołach, syndrom impostora może prowadzić do:

• mniejszego dzielenia się pomysłami z obawy przed oceną,

• niskiej inicjatywy,

• nadmiernego porównywania się do innych członków zespołu,

• trudności w przyjmowaniu pochwał lub awansów.

Co można zrobić?

1. Budowanie kultury psychologicznego bezpieczeństwa

Gdy ludzie nie boją się błędów i wiedzą, że ich głos się liczy – łatwiej im wyjść z cienia. Liderzy powinni modelować otwartość na porażki i nagradzać nie tylko wyniki, ale i odwagę wnoszenia nowych pomysłów.

2. Edukacja na temat syndromu impostora

Im więcej wiemy o mechanizmach tego zjawiska, tym łatwiej je zauważyć – i pracować nad zmianą schematów myślenia. Zmianę warto zacząć od warsztatów z facylitatorem, gdzie zostaniemy przeprowadzeni przez proces zmiany. Następnie zmianę nawyków myślenia warto utrwalać samodzielnie, aby nowe schematy myślowe stały się dla nas drugą naturą.

3. Praca nad przekonaniami

Techniki poznawczo-behawioralne, coaching lub mentoring mogą pomóc w przełamaniu negatywnych przekonań o sobie samym i swoich kompetencjach.

Syndrom impostora to nie tylko indywidualny problem, ale też organizacyjna bariera dla innowacji. Kiedy pracownicy ukrywają swoje zdolności z obawy przed demaskacją, firmy tracą potencjał innowacyjny. Im szybciej nauczymy się rozpoznawać i przeciwdziałać temu zjawisku, tym bardziej otwarte i innowacyjne będą nasze zespoły.

Zobacz nasze szkolenie

Możesz więcej niż myślisz

Rozbrajamy syndrom oszusta

• Zacznij rozpoznawać syndrom oszusta.

• Poznaj sprawdzone metody zmiany.

• Naucz się przyjmować swoje sukcesy.

• Buduj autentyczną pewność siebie.

• Działaj pomimo lęku.