AI Literacy, czyli jak szkolić zespoły, by odpowiedzialnie korzystały ze sztucznej inteligencji

Sztuczna inteligencja przestaje mieć już miano jedynie megatrendu i staje się integralną częścią naszego życia zawodowego i prywatnego. Jej wpływ jest wszechobecny a adopcja AI w przedsiębiorstwach rośnie: jeszcze w 2017 roku zaledwie 20% firm korzystało z AI, a rok temu odsetek ten wzrósł do nawet 78%. Aż 92% firm planuje zwiększyć inwestycje w generatywną AI w ciągu najbliższych trzech lat.

Wdrożenie technologii to jednak nie wszystko. Kluczem do efektywnego wykorzystania potencjału AI jest rozwój u pracowników tzw. AI Literacy – umiejętności świadomego, krytycznego i odpowiedzialnego korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji. Bez odpowiedniego przygotowania pracowników, nawet najbardziej zaawansowane systemy AI nie przyniosą oczekiwanych korzyści.

Dlaczego AI Literacy jest tak istotna?

Dynamiczny rozwój generatywnej AI (GenAI), która jest w stanie tworzyć gotowe teksty, obrazy i muzykę, wprowadza nowe wyzwania dla ludzkiego myślenia. Są to między innymi:

1. Pułapka nadmiernego zaufania
   Badania Microsoft Research (Lee et al., 2025) wskazują na zjawisko określane jako „pułapka nadmiernego zaufania”. Im bardziej ufamy odpowiedziom generowanym przez GenAI, tym mniej wysiłku wkładamy w ich krytyczną analizę. Kiedy AI regularnie dostarcza satysfakcjonujące rezultaty, ludzki mózg zaczyna działać na „autopilocie”, przyjmując wyniki bez głębszej refleksji. Długoterminowo taka praktyka może prowadzić do zaniku zdolności samodzielnego myślenia i rozwiązywania problemów, podobnie jak dzieje się to z mięśniami, gdy nie dbamy o regularne ćwiczenia.

2. Zmiana ról zawodowych
   Obserwujemy obecnie dynamiczne zmiany w rolach zawodowych oraz wykonywanych zadaniach. Podczas gdy AI może efektywnie gromadzić dane, wysiłek ludzi koncentruje się na ich analizie oraz na integracji odpowiedzi od AI. Zadania coraz mocniej ewoluują w kierunku zarządzania i nadzorowania pracy AI. Pracownicy stają się coraz częściej recenzentami i weryfikatorami treści, zamiast tworzyć je od podstaw.

3. Zanik umiejętności krytycznego myślenia
   Badanie Microsoft Research zidentyfikowało trzy główne przeszkody, które utrudniają pracownikom angażowanie się w krytyczną analizę podczas używania narzędzi AI:

   • Brak świadomości potrzeby weryfikowania informacji z uwagi na przekonanie, że AI jest w stanie przetworzyć duże ilości danych, więc zapewne odpowiedzi, które przedstawia są rzetelne.

   • Niska motywacja do weryfikacji odpowiedzi, wynikająca z presji czasu oraz natłoku zadań.

   • Niepewność lub nieznajomość poprawnych odpowiedzi, zwłaszcza w mniej znanych pracownikowi tematach, które wymagają wiedzy eksperckiej. Brak możliwości oceny czy dana odpowiedź jest błędna prowadzi do przyjęcia gotowych rozwiązań i nadmiernego polegania na AI.

Ponad jedna trzecia organizacji (34%) wskazuje brak świadomości pracowników jako największą barierę w efektywnej adopcji AI, co uwidacznia pilną potrzebę systemowego podejścia do AI literacy.

Co rozwijamy w ramach AI Literacy?

AI Literacy to znacznie więcej niż umiejętność obsługi narzędzi AI. To kompleksowy zestaw kompetencji, który obejmuje:

• Zdolność do weryfikacji informacji generowanych przez AI, porównywania ich z innymi źródłami i analizowania logiki wypowiedzi.

• Świadomość ograniczeń AI oraz jej potencjalnych błędów i stronniczości.

• Rozumienie wpływu AI na społeczeństwo, prywatność i bezpieczeństwo danych.

• Umiejętność formułowania efektywnych zapytań i wykorzystywania AI do wzmacniania własnej kreatywności i rozwiązywania problemów.

Rozwój AI Literacy w organizacji wymaga strategicznego i holistycznego podejścia, zaplanowanego w czasie. Oto konkretne kroki, które firmy mogą podjąć:

• Krok 1: Ocena obecnego stanu i potrzeb

  • Audyt obecnego poziomu wiedzy i umiejętności pracowników w zakresie AI, adopcji narzędzi AI przez poszczególne działy oraz potrzeb zespołów.

• Krok 2: Projektowanie programów szkoleniowych skoncentrowanych na kreatywnym i krytycznym myśleniu

  • Ponad 60% pracowników potrzebuje więcej niż miesiąca, aby osiągnąć biegłość w narzędziach AI , co wskazuje na potrzebę długoterminowych programów. Program powinien uwzględniać takie obszary jak weryfikację informacji generowanych przez AI w oparciu o realne scenariusze, rozpoznawanie dezinformacji i stronniczości AI, świadomość ograniczeń modeli, aspekty bezpieczeństwa i etyki.

• Krok 3: Rozwój umiejętności współpracy z AI (Human-AI Synergy)

  • Wykorzystanie AI nie tylko do efektywniejszej pracy i procesów, ale też do rozwoju samych pracowników. Tworzenie interdyscyplinarnych zespołów, w których specjaliści z różnych dziedzin współpracują z AI, aby tworzyć innowacyjne rozwiązania, wykorzystując unikalne mocne strony obu inteligencji.

• Krok 4: Budowanie kultury organizacyjnej wspierającej AI Literacy

  • Tworzenie środowiska, w którym pracownicy mogą swobodnie eksperymentować z narzędziami AI, dzielić się pomysłami i uczyć się na błędach bez obaw przed krytyką. Budowanie zaufanie do systemów AI poprzez transparentność w zakresie ich działania, zarządzania ryzykiem i ochrony danych. To kluczowe, ponieważ firmy są świadome ryzyka związanego z uprzedzeniami, kwestiami etycznymi i prywatnością danych.

• Krok 5: Integracja zwinnych metodologii we wdrożeniach AI

  • Wykorzystanie metodologii Design Thinking, Lean Startup, Agile do iteracyjnego wdrażania i adaptacji rozwiązań AI. Design Thinking pomoże zrozumieć potrzeby użytkowników AI, Lean Startup umożliwi szybkie testowanie hipotez, a Agile zapewni elastyczność w rozwoju i adaptacji. To pozwala na szybkie testowanie, zbieranie informacji zwrotnych i ciągłe doskonalenie procesów z udziałem AI.

AI Literacy to już nie tylko trend, ale kluczowa kompetencja, która zadecyduje o sukcesie organizacji w erze cyfrowej. Inwestowanie w rozwój świadomego i krytycznego korzystania z AI przez pracowników to inwestycja w przyszłość firmy – w jej innowacyjność, efektywność i odporność na wyzwania. Poprzez strategiczne programy szkoleniowe, budowanie odpowiedniej kultury organizacyjnej i wykorzystanie zwinnych metodologii, firmy mogą przekształcić AI z narzędzia w potężnego partnera, który wzmacnia ludzki potencjał i otwiera drogę do nowych, nieograniczonych możliwości.

Zobacz nasze szkolenie

Sztuczna inteligencja w biznesie

Innowacyjność i lepsze decyzje z AI

• Zastosowanie sztucznej inteligencji w biznesie - analizy, personalizacja, optymalizacja procesów, tworzenie treści, automatyzacja, predykcje.

• Wykorzystanie narzędzi AI oraz agentów w codziennej pracy.

• Strategia wdrażania AI w organizacji - od eksperymentów do transformacji.

• Wykorzystanie AI w modelu 4C - rozwijanie produktów i usług, analiza i weryfikacja źródeł, projektowanie komunikacji, współpraca w zespołach hybrydowych o różnym poziomie zaawansowania technologicznego.